Pirinç Alaşımı Özellikleri Nelerdir, Nerelerde Kullanılır?

Antik çağlardan beri kullanılan pirinç alaşımı -çok çeşitli alt türleriyle beraber- günümüzün endüstriyel üretim süreçlerinde en çok ihtiyaç duyulan metallerin başında gelmektedir. Bu içeriğimizde pirinç alaşımı özellikleri hakkında detaylı bilgi vereceğiz. Farklı sektörlerde pirinç alaşımı kullanım alanları ve önemi konusunda kapsamlı bir yazı hazırladık.

Avantajlı özellikleri dolayısıyla günlük hayatımızda pek çok araç, gereç ve eşya pirinç alaşımlarından üretilmektedir. Alaşım olduğu için de içeriğindeki elementlerin türüne ve miktarına göre çok farklı pirinç alaşımı türleri bulunmaktadır. Her birinin avantajları ve kullanım alanları da farklıdır.

Tuzla Hurdacısı olarak Marmara Bölgesi’nin her yerinden tonajlı hurda alımı yapıyoruz. Metal dönüşüm fabrikası hizmetlerimizin detayları için hizmetler sayfamızı inceleyebilirsiniz. Alım-satım ve fiyatlandırma süreci hakkında detaylı bilgiler için güncel hurda sarı fiyatları sayfamıza göz atabilirsiniz. Pirinç alaşımı özellikleri ve kullanım alanları hakkında bilgi vermeden önce kimyasal yapısını inceleyebiliriz.

Pirinç Alaşımı Nedir?

Pirinç alaşımı, temelde bakıra çinko eklenerek elde edilen sarı renk tonlarındaki metal alaşımlarıdır. Kullanım alanına göre içeriğinde -bakır ve çinkoya ek olarak- nikel, kurşun, mangan, silikon, demir, alüminyum, kalay, fosfor, arsenik elementleri de bulunabilir. Ancak eklenen farklı elementlerin toplam oranı %5’i geçmez. Alaşımda -tipik olarak- bakır daha yüksek oranda bulunur. Çinko oranı değiştikçe pirinç alaşımı özellikleri de değişir.

Kırmızı renkli bir metal olan bakırın rengi, içerisine karıştırılan çinko ile açılmaktadır. Bu nedenle alaşımdaki çinko oranı arttıkça malzemenin rengi, kırmızıdan altın sarısına doğru açılır. Rengine bakılarak bakır yoğunluğunun derecesi tahmin edilebilir. İçeriğindeki çinko oranının fazlalığı fiyatının düşmesine neden olan faktördür.

Pirinç alaşımı türleri arasında MS64 ve MS70 yaygın bilinen türlerdir. Piyasada MS64 diye ifade edilen malzemelerde 64 sayısı, alaşımın %64 oranında bakır içerdiğini belirtir. MS70 ise %70 oranında bakır içerir. İçeriğinde %55’ten daha az oranda bakır bulunan metallere ak pirinç alaşımı denir ve bu metaller, kolayca işlenemeyen türlerdir. Genellikle toz haline getirilerek sert lehim işlemlerinde kullanılırlar.

Pirinç Alaşımı Türleri Nelerdir?

Pirinç alaşımı özelliklerinin hangi tür işlevleri karşılaması isteniyorsa, ihtiyaca göre karışımdaki çinko ve bakır oranları uygun şekilde düzenlenebilir ve karışıma farklı elementler eklenebilir. Bunun sonucunda da farklı pirinç alaşımı türleri ortaya çıkar. Farklı türler arasındaki temel ayrım, bilimsel olarak kristal yapılarına göre yapılmaktadır.

Kristal yapılarına göre pirinç alaşımı türleri şunlardır:

1. Alfa pirinç alaşımları
2. Alfa-beta pirinç alaşımları
3. Beta pirinç alaşımları
4. Gama pirinç alaşımları

1- Alfa Pirinç Alaşımları

Alfa pirinç alaşımları, %35’ten az çinko ve %65’ten fazla bakır içeren metallerdir. Alfa grubundaki alaşımların özellikleri şunlardır:

1. Soğuk olarak işlenebilirlik
2. Dövülebilirlik
3. Süneklik
4. Eriyebilme
5. Sert yapılı
6. Dayanıklılık
7. İşlenmeleri zor
8. Yoğun sarı renkli

Alfa grubu, bakıra yakın özellik gösterir. Yüksek bakır oranı sebebiyle bu metaller, diğerlerine göre daha yoğun sarı rengindedir. Yaygın olarak vida, cıvata, pim, yay, perçin yapımında kullanılırlar.

Alfa kategorisinde yer alan kırmızı pirinç alaşımları; %15 ve altında çinko içeren, korozyon direnci yüksek metallerdir. Yüksek pirinç alaşımı denilen metaller ise %65 oranında bakır içerir ve yüksek gerilmeye karşı güçlü mukavemet gösterir. Bu nedenle yüksek düzeyde bükme ya da perçinleme özelliklerinin gerektiği koşullarda tercih edilirler. Ayrıca korozyon dirençleri de oldukça yüksektir. Çivi, zincir, vida yapımında kullanılan metallerdir. Alfa kategorisinde %95 bakır oranına sahip olup bakır gibi görünen, son derece esnek ve yumuşak özel metaller de bulunmaktadır.

2- Alfa-Beta Pirinç Alaşımları

Alfa-beta pirinç alaşımları, %35-45 aralığında değişen oranlarda çinko ve %55-65 aralığında değişen oranlarda bakır içeren metallerdir. Alfa grubuna göre kullanım alanları daha geniş olan alfa-beta grubu, iki fazlı ya da dubleks olarak da adlandırılır.

Alfa-beta grubundaki alaşımların özellikleri şunlardır:

1. Sıcak olarak işlenebilirlik
2. Sınırlı derecede süneklik
3. Sert ve dayanıklı yapı

Alfa grubuna göre daha yüksek çinko oranına sahip olmaları, daha parlak bir görünümde olmalarını sağlar. %45 oranında çinko içeren metaller, en yüksek dayanıma sahiptir.

3- Beta Pirinç Alaşımları

Beta pirinç alaşımları, %45-50 aralığında değişen oranlarda çinko ve %50-55 aralığında değişen oranlarda bakır içeren metallerdir. Sert ve güçlü yapıları sayesinde döküm için daha uygundurlar.

Beta grubundaki alaşımların özellikleri şunlardır:

1. Sıcak olarak işlenebilirlik
2. Dövülebilirlik
3. Daha az süneklik
4. Daha fazla dayanıklılık

Alfa ve alfa-beta gruplarına göre daha nadir kullanılan beta grubu metaller, düşük bakır ve yüksek çinko oranı neticesinde, pirinç alaşımı türleri arasında en parlak ve en az altın renginde olan gruptur.

4- Gama Pirinç Alaşımları

Gama pirinç alaşımları, %61-67 aralığında değişen oranlarda çinko ve %33-39 aralığında değişen oranlarda bakır içeren metallerdir.

Diğer Pirinç Alaşımları

Kristal yapılarına göre kategorize edilen ana kategoriler altında yer alan farklı metaller de bulunmaktadır.

Beyaz Pirinç Alaşımları

Beyaz pirinç alaşımları, %50’den fazla çinko ve %50’den az bakır içeren metallerdir. Ağırlıklı olarak gümüşi görünümlü olan beyaz pirinç alaşımı özellikleri arasında kırılganlık öne çıkmaktadır.

Alüminyumlu Pirinç Alaşımı

Alüminyumlu pirinç alaşımı, %77 bakır, %20 çinko ve %2 alüminyum içeren metallerdir. İçeriğindeki alüminyum sayesinde korozyona karşı yüksek direnç gösterirler. Alüminyum varlığı, aynı zamanda yüzeyde ince, şeffaf ve kendi kendini onaran oldukça faydalı sert bir alüminyum oksit tabakasının oluşmasını sağlar. Isı eşanjörleri (ısı değiştirici) ve kondansatörler gibi aşırı ısı ve nem içeren aletlerin ve boruların yapımında kullanılırlar.

Kurşunlu Pirinç Alaşımı

Kurşunlu pirinç alaşımı, içeriğindeki kurşun varlığı sayesinde yüksek işlenebilirlik özelliğine sahip metallerdir. Çok kolay ve hızlı şekilde işlenebilirler. Kurşun ilavesi genellikle %2 oranında yapılır. Günümüzde kurşun ilavesi yerine daha çok silikon ilavesi tercih edilmektedir. Elektronik sektöründe yaygın olarak kullanılırlar. 

Kalaylı Pirinç Alaşımı

Kalaylı pirinç alaşımı, deniz suyunun korozif etkisine karşı yüksek direnç özelliği gösterir. Bu durum, kalayın pek çok ortam koşullarında çinko kaybını engelleyici özellik göstermesi sayesinde mümkün olur. Başka bir ifadeyle kalay varlığı, çinko sızıntısını bastırır. Çünkü çinko, örneğin tuzlu sudaki minerallerle reaksiyona girerek bakırın gözenekli bir yapıya bürünmesine sebep olur. Kalaylı alaşım, aşındırıcılık oranı çok yüksek olan tuzlu suya daha uzun süre dayanabilir. Özellikle denizcilik uygulamalarında tercih edilirler.

Amiral (Admiralty) Pirinç Alaşımı

Amiral pirinç alaşımı, %30 oranında çinko, %69 oranında bakır ve %1 oranında kalay içeren metallerdir. Korozyon dayanımı çok yüksek olan amiral pirinç alaşımına, çinkosuzlaşmaya karşı direncini artırmak için kalay eklenir.

Diğer Türler

Sarı pirinç alaşımı, %33 oranında çinko içerir ve altın sarısı rengindedir.

Düşük çinko oranlı pirinç alaşımı, %20 oranında çinko içerir ve altın sarısı rengindedir. Yüksek düzeyde sünek özellik gösterdiği için metal hortumları gibi esnek olması beklenen nesnelerin yapımında kullanılırlar. 

Kırmızı pirinç alaşımı da denilen CuZnSn, %85 gibi yüksek bir bakır oranına sahiptir. Bakır (Cu), çinko (Zn) ve kalay (Sn) elementlerinden oluşur.

Kirlenme önleyici pirinç alaşımı, arsenik içeren bir karışım örneğidir.

Kartuş pirinç alaşımı, %70 bakır içerir ve mühimmat kartuşları yapmak için geliştirilmiştir.

Pirinç Alaşımı Özellikleri Nelerdir?

Pirinç alaşımı benzersiz özellikleri sayesinde pek çok parçanın imalatında özellikle tercih edilir. Ancak pirinç alaşımı özellikleri, içeriğindeki elementlere göre değişiklik gösterir. Aşağıda listelediğimiz özellikler genel olarak verilmiştir.

Pirinç alaşımı özellikleri şunlardır:

1. Genellikle tok ve sert yapılıdır.
2. Kolay işlenebilir ve kalıplanabilir özelliktedir (bu sayede kolayca tel ve levha haline getirilebilir).
3. Aşınması ve kırılması zor olan dayanıklı metallerdir.
4. Korozyon direnci yüksektir.
5. Yüksek iletkenlik özelliğine sahiptir.
6. Diğer birçok alaşıma göre daha hızlı şekil alabilir (içeriğindeki bakırdan dolayı).
7. Bazı türleri sıcak dövme ve işleme için uygundur.
8. Yüksek çekme dayanımı gösterir.
9. Güneş ışığından zarar görmez.
10. Sürtünme durumunda kıvılcım çıkarmaz (bu nedenle silah yapımında özellikle tercih edilir).
11. Düşük sürtünme özelliğine sahiptir (bu sayede daha hızlı besleme ve ateşleyebilme özelliği gösterir ve silah yapımında kullanılır).
12. Pek çok farklı boyut ve biçimde temin edilebilir (tel, boru, levha vb.).
13. 200 °C’nin altında fiziksel özelliklerini kaybetmez.
14. Rengi, bakır rengine yakın kırmızı tonlarından altın sarısı tonlarına ve beyaza kadar değişebilir.
15. Rengi veya parlaklığı sayesinde hoş bir görsellik sunar.

Pirinç alaşımı, bronz ve çinkoya göre daha dövülebilir yapıdadır. Pirincin nispeten düşük erime noktası ve akış özellikleri, dökümünü kolaylaştırmaktadır. Dövülebilirlik, kolay ve hızlı işlenebilirlik, kıvılcım çıkarmama, düşük sürtünme, süneklik gibi öne çıkan pirinç alaşımı özellikleri, hayatımızın her alanında kendine yer bulur.

Türüne göre değişmekle birlikte pirinç alaşımı özellikleri, pek çok açıdan bakırdan daha üstün olabilir. Örneğin dayanım (mukavemet) açısından bakırdan daha iyi performansa sahiptir. Fiyatı da bakırdan -görece- daha ucuzdur. Bakır ve özellikleri hakkında detaylı bilgi almak için güncel hurda bakır fiyatları sayfamızı, çinko hakkında detaylı bilgi almak için güncel hurda çinko fiyatları sayfamızı inceleyebilirsiniz.

Pirinç Alaşımı Nerelerde Kullanılır?

Pirinç alaşımı kullanım alanları şunlardır:

• Dekoratif eşyalar (çeşitli süs eşyaları, şamdanlar, vazolar, biblolar, bazı mobilyalar…)
• Dekoratif duvar kaplamaları
• Mutfak araç ve gereçleri (tepsiler, çaydanlıklar…)
• Banyo aksesuarları (musluklar, bataryalar, aynalar, klozetler…)
• Sıhhi tesisat elemanları (borular, vanalar, depolama tankları…)
• El sanatları uygulamaları
• Sanat eserleri (anıtlar, heykeller…)
• Aydınlatma elemanları ve aksesuarları (avizeler, aplikler, lambalar…)
• Hediyelik eşyalar
• Takı ve aksesuarlar
• Fermuarlar
• Saat aksamları
• Madalyalar
• Metal paralar (nikel ilaveli alaşımlardır)
• Metal hortumlar (bakır oranı yüksek alaşımlardır)
• Müzik aletleri (Kornalar, çanlar, trombonlar, trompetler, flütler, ziller, gonglar, el çanları, çıngıraklı çanlar…)
• Otomobil parçaları (araç motoru valfleri, motor parçaları, oto radyatörleri…)
• Bazı ateşli silahlar (kurşun kovanları, besleme ve ateşleme sistemleri…)
• Mühimmat araçları
• Nalburiye (vidalar, cıvatalar, pimler, perçinler, pullar, contalar, somunlar, yaylar, zincirler, çiviler, hortum bağlantıları, kilitler, menteşeler, kapı-pencere kolları, çekmece kulpları, anahtarlar, su saatleri…)
• Aşırı ısıya maruz kalan aletler (eşanjörler (ısı değiştirici), eşanjör boruları, kondansatörler, ısı transfer tüpleri, radyatörler…)
• Yangın söndürme aksamı
• Elektronik eşyalar (USB ve kart soketleri, bilgisayarlar, telefonlar, tabletler…)
• Elektrikli ekipman imalatı
• Elektrik fişleri ve prizleri
• Çeşitli makine motor parçalarının imalatı

Pirinç alaşımı kullanım alanları oldukça geniş bir çeşitliliktedir. Korozyon direncinin ve düşük sürtünmenin gerekli olduğu uygulamalarda pirinç alaşımı özellikleri son derece işlevseldir. Bu duruma; sıhhi tesisat uygulamaları, elektronik aletler, elektrik fişleri ve prizleri örnek verilebilir. Yüksek korozyon direnci; kostüm, takı ve aksesuar üretimde de öne çıkan özelliklerden biridir.

Sık Sorulan Sorular

Pirinç alaşımı özellikleri hakkında en çok merak edilen sorulara kısaca cevap verelim:

Alaşımların Değeri ve Önemi

Milattan önceki devirlerde dahi örneklerine rastlanan pirinç alaşımı, sağlamlığı ve yüksek mukavemet özelliği sayesinde binlerce yıl silah yapımından süs eşyalarına, takılardan madeni para yapımına kadar çok çeşitli alanlarda kullanılmıştır. Bugün denizcilikten kuyumculuğa, inşaattan dekoratif eşya yapımına kadar pek çok alanda önemli ihtiyaçlara cevap vermektedir.

Pirinç alaşımı özellikleri son derece kıymetlidir. Pirinç alaşımı kullanım alanları genişliği sebebiyle geri dönüşüm endüstrisi için de çok önemli bir kaynaktır. Kullanım ömrünü tamamlayıp artık hurda haline gelen metal nesneler muhakkak geri dönüşüme kazandırılmalıdır. İçeriğinde bakır bulunması dolayısıyla da hurda pirinç fiyatları, genellikle diğer hurdalara göre daha yüksektir. Tuzla Hurdacısı olarak; metal atıkların geri dönüştürülerek, üretim zincirlerine yeniden kazandırılmasını önemsiyor ve bu konuda toplumumuzu bilinçlendirerek, sürdürülebilir gelecek hareketine katılmaya teşvik etmeyi amaçlıyoruz. Bu kapsamda hazırladığımız içeriklerle birlikte bireylerin ve işletmelerin, etrafımızda bol miktarda bulunan değerli metalleri tanımalarını sağlamayı hedefliyoruz.

Kaynaklar: Brass, Wikipedia; Pirinç Alaşımı, Vikipedi; Kristal Yapı, Vikipedi

Benzersiz pirinç alaşımı özellikleri hakkında detaylı bir içerik yazarak daha iyi tanınmasına ve bilinmesine katkı sağlamak istedik. Kimyasal yapısından başlayarak pirinç alaşımı özellikleri nelerdir sorusuna cevap verip, pirinç alaşımı kullanım alanlarını detaylı bir şekilde inceledik.

İçeriğimizi paylaşmak ister misiniz?